Kada su počela da se koriste prezimena?

Povezane objave

• Zanimljive činjenice o hijeroglifima 18/09
• Znate li kako je izgledao prvi crtani film na svetu? 24/12
• Zanimljiva pravila u školama širom sveta 01/09

Svako od nas ima ime i prezime, s tim što nam ime (uglavnom) smišljaju roditelji, dok prezime dobijamo samim rođenjem. Ali od kad prezimena postoje?

Prezimena doživljavamo kao nešto što je sasvim prirodno – a u različitim delovima planete, u različitim kulturama i državama ona su nastajala na najrazličitije načine.

Istorija prezimena – pre nove ere

Prezimena svoje najranije poreklo vode iz Kine, gde je, prema legendi, počeo daih upotrebljava Car Fu Ksi još 2852. godine pre nove ere. Administracija je u to vreme uvela sistem imena kako bi olakšala popis stanovništva i lakše prikupila informacije.

Prezimena u Kini su u početku uzimana po ženskoj liniji (matronimi), ali je to promenjeno kada je na vlast došla Šang dinastija (1600 – 1046. godine pre nove ere).

Za razliku od Kine, Japan je prezimena uveo tek u 19. veku – bar za celokupno stanovništvo, jer je aristokratija i pre toga imala prezimena, kako bi se razlikovale plemićke porodice.

U vreme Antičke Grčke, prezime je predstavljalo mesto odakle neko potiče – što potvrđuju i imena poznatih grčkih filozofa iz tog vremena: Tales iz Mileta, Heraklit iz Efesa i drugi. Kasnije je ovo promenjeno, pa su počela da se koriste tipična prezimena, ali i patronimi “sin od” ili drugi oblici prezimena koji upućuju na to da se prezime prenosi po muškoj liniji.

U Rimskom carstvu je postojao je potpuno drugačiji sistem davanja imena deci, pa su tako postojala tri imena (tria nomina). Prvo je bilo preanomen – koji su birali roditelji, drugo gens – najsličnije današnjem prezimenu, ali se odnosilo i na klan ili pleme, pa čak i na ceo region, dok je treće ime bilo cognomen – nadimak koji je omogućavao da se po imanu razlikuju oni koji imaju isti preanomen i gens.

Prva prezimena u Evropi

Od svih naroda u Evropi prvi koji su počeli da koriste porodična imena koja su se prenosila sa kolena na koleno bili su Irci, a prvo prezime je bilo “O Cleirigh” koje potiče iz 916. godine. Simbol O, koji se ponekad pisao i kao Ua ima značenje “unuk/unuk od”, dok se danas piše kao “O’ “. Ovo nije jedini prefiks koji se koristi pored prezimena, pa tako postoji i” Mac/MC” što znači “sin od”, za ćerke se dodaje “Nic”, a za supruge “Mhic”.

Ekspanzija prezimena u Evropi počela je u 17. veku, a posebnom tokom širenja imperijalizma – kada je ovaj način imenovanja počeo da se širi i izvan Evrope.

Postoje zemlje koje su prilično kasno uvele ovaj običaj, pa se među njima nalazi Holandija, koja je praksu korišćenja prezimena počela 1811. godine, dok se u Japanu to dogodilo 10-tak godina kasnije, na Tajlandu 1920. godine, a u Turskoj, zahvaljujući reformama Kemala Ataturka – 1934. godine.

Konvencijom Ujedinjenih nacija o zabrani diskriminacije nad ženama 1979. godine usvojena je odluka da i muškarac i žena prilikom stupanja u brak imaju jednaka prava prilikom izbora prezimena, pa tako muškarac može da uzme ženino prezime i obrnuto, ali i oboje mogu sačuvati svoje.